Kontakt z nami

Jesteśmy tutaj

Kancelaria prowadzi obsługę klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców, udzielając stałego wsparcia prawnego w bieżącej działalności oraz reprezentując swoich klientów przed organami administracji publicznej i sądami.

O nas

Koronawirus: zobowiązania umowne a siła wyższa

Baza wiedzy

18 marca 2020

Postępująca pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 wywołującego chorobę Covid-19, oddziałuje na wszystkie sfery życia gospodarczego i społecznego w Polsce, Europie, a także w większości państw poza naszym kontynentem. Odbija się to rzecz jasna na możliwości spełnienia zobowiązań umownych wobec wielu kontrahentów. Powstaje pytanie co w takiej sytuacji zrobić? Czy istnieją mechanizmy prawne pozwalające zniwelować negatywne skutki?

Rozważając dostępne środki prawne, w pierwszej kolejności należałoby zastanowić się nad możliwością odwołania się w tym wypadku do siły wyższej. Zgodnie z art 471 Kodeksu cywilnego dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przepis ten jest zatem podstawą do nieponoszenia odpowiedzialności wynikającej z zawartej umowy w przypadku wystąpienia siły wyższej. W polskim ustawodawstwie co prawda nie ma definicji legalnej siły wyższej, jednak zgodnie z poglądem doktryny prawnej popartej ugruntowanym orzecznictwem, za stan siły wyższej uznaje się takie akty władzy publicznej, które ograniczają możliwość normalnego funkcjonowania, w tym w szczególności stany klęski żywiołowej i stany nadzwyczajne. Co prawda żaden z tych stanów nie został jeszcze ogłoszony, tym niemniej wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego, z którym już formalnie mamy do czynienia oraz sam fakt szerzącej się w Polsce i innych krajach epidemii Covid-19, wyczerpuje naszym zdaniem definicję siły wyższej.

Jak w takim przypadku powinien postąpić przedsiębiorca, chcący skorzystać z możliwości powołania się na siłę wyższą w przypadku braku możliwości spełnienia świadczenia wynikającego z umowy?

Bez wątpienia, samo zaistnienie okoliczności faktycznych spowodowanych epidemią Covid-19 nie będzie tu wystarczającym elementem. Aby zapewnić sobie w przyszłości lepszą pozycję w przypadku zaistnienia sporu sądowego z kontrahentem, należałoby jak najszybciej, jak tylko zaistnieją w danym przedsiębiorstwie faktyczne okoliczności uniemożliwiające spełnienie świadczenia, poinformować o tym kontrahenta (pisemnie lub poprzez e-mail) z powołaniem się na siłę wyższą. Kontakt taki powinien być na bieżąco podtrzymywany z przekazywaniem aktualnych informacji o opóźnieniu lub niemożliwości spełnienia świadczenia. Należy w miejscu tym zauważyć, że niekiedy umowy zawierają określone klauzule w tym zakresie (zaistnienia siły wyższej), które należy w takim przypadku uwzględnić.

Kolejnym środkiem prawnym, po który można sięgną w tym przypadku, jest art. 357(1) Kodeksu cywilnego, umożliwiający na drodze sądowej dokonanie zamiany treści umowy lub rozwiązanie umowy, jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą (tzw. klauzula rebus sic stantibus). W naszej opinii już teraz zaczyna dochodzić do trwałej zmiany stosunków gospodarczych, której bez wątpienia nie dało się przewidzieć w przeszłości, która będzie uzasadniać w wielu przypadkach skorzystanie z możliwości zmiany albo rozwiązania umowy na drodze sądowej w oparciu o art. 351(1) Kodeksu cywilnego.

Podkreślić należy, że każdy przypadek, zwłaszcza w zobowiązaniach kontraktowych, jest inny i wymaga szerokiej analizy prawnej z uwzględnieniem postanowień umownych oraz szeregu aspektów faktycznych problemów jakie wygenerowała nadzwyczajna sytuacja jaką jest pandemia Covid-19 także dla drugiej strony kontraktu. W związku z tym rekomendujemy zasięgnięcie porady prawnej uwzględniającej sytuację danego przedsiębiorstwa.

Chętnie odpowiemy na szczegółowe pytania w tym zakresie - zapraszamy do kontaktu drogą mailową i telefoniczną.

Wojciech Baran-Kozłowski